Xu hướng lĩnh vực sản xuất: Công nghiệp 5.0

Theo báo cáo của Liên minh Châu Âu, công nghiệp 4.0 không còn là khuôn mẫu phù hợp để đạt được các mục tiêu 2030 trong bối cảnh dịch bệnh đã qua, khủng hoảng khí hậu, hiện trạng căng thẳng xã hội sâu sắc đang tiếp diễn. Ngành Sản xuất đang tiến hoá lên 5.0, phát triển dựa trên nền tảng công nghiệp 4.0, lồng ghép và bổ sung cho cách tiếp cận Công nghiệp 4.0, tái tạo và định hướng cho quá trình chuyển đổi sang sản xuất vì con người thay vì chỉ khai thác giá trị để mang lại lợi ích.

3 đặc điểm chính của Công nghiệp 5.0 gồm: lấy con người làm trung tâm, khả năng phục hồi và phát triển bền vững:

Lấy con người làm trung tâm: Biến con người từ nguồn lực thành tài sản. Thay vì con người phục vụ tổ chức, tổ chức sẽ phục vụ con người.

• Ưu tiên an toàn, trải nghiệm và phát triển của người lao động: Thiết kế quy trình, máy móc và giao diện công nghệ sao cho phù hợp với khả năng, thói quen và nhu cầu của con người; Mục tiêu không phải thay thế con người bằng máy móc, mà là “hợp lực” để nâng cao năng lực, giảm tải các công việc nặng nhọc, nguy hiểm.
• Vai trò “đồng hành” thay vì “thay thế”: Robot cộng tác (cobots) và các hệ thống hỗ trợ thông minh đóng vai trò trợ thủ cho công nhân: phụ trách các tác vụ lặp đi lặp lại, chính xác cao hoặc có rủi ro về an toàn; Công nhân sẽ tập trung xử lý các tình huống bất thường, sáng tạo và ra quyết định, từ đó nâng cao giá trị công việc và động lực làm việc.

Khả năng phục hồi: Khi thế giới ngày càng kết nối chặt chẽ hơn, COVID-19 và tình trạng thiếu hụt nguồn cung lan rộng. Nhiều công ty ưu tiên lợi nhuận và hiệu quả, nhưng chúng lại làm tổn hại đến khả năng phục hồi. Một số người cho rằng các doanh nghiệp nhanh nhẹn và linh hoạt có thể kém phục hồi hơn. Thay vì tập trung vào tăng trưởng, lợi nhuận và hiệu quả, các công ty có khả năng phục hồi chuẩn bị và ứng phó với khủng hoảng.

Tính bền vững: Đưa tính bền vững vượt ra ngoài mục tiêu giảm thiểu, tối thiểu hóa hoặc giảm thiểu thiệt hại do khí hậu để tích cực thúc đẩy thay đổi.

• Mục tiêu cân bằng giữa kinh tế – xã hội – môi trường: Sản xuất 5.0 không chỉ nhấn mạnh hiệu quả sản xuất mà còn chú trọng giảm thiểu tác động xấu đến môi trường và đảm bảo phúc lợi xã hội.
• Tích hợp ESG (Environmental, Social, Governance) ngay trong quy trình: Những quyết định về đầu tư, thiết kế sản phẩm, lựa chọn nguyên liệu, thậm chí cơ cấu lao động phải căn cứ vào tiêu chí bền vững.

Công nghiệp 5.0 & 4.0

Công nghiệp 4.0:

• Tập trung vào việc sử dụng công nghệ để tự động hóa và tối ưu hóa quy trình sản xuất, nhằm nâng cao hiệu suất và giảm chi phí.

Công nghiệp 5.0:

• Hướng đến sự hợp tác giữa con người và máy móc, đặt con người làm trung tâm, nhằm tạo ra sản phẩm cá nhân hóa, bền vững và có tác động tích cực đến xã hội.
• Nền tảng công nghệ 5.0 dựa trên các công nghệ số cốt lõi của CMCN 4.0 (IoT, AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây) nhưng thay vì "Công nghệ là đích đến" (tối ưu bằng tự động hóa) thì hướng tới "Công nghệ phục vụ con người và hành tinh" (cân bằng giữa hiệu quả kinh tế, phúc lợi xã hội và bền vững môi trường) => Con người và máy móc cộng tác, tận dụng thế mạnh riêng (trực giác, sáng tạo của người + độ chính xác, sức mạnh của máy).

Sản xuất 5.0 & Phát triển bền vững

Dưới tác động của Sản xuất 5.0, các doanh nghiệp sản xuất không chỉ ứng dụng công nghệ để tăng năng suất, mà còn có điều kiện và động lực mạnh mẽ hơn để đẩy mạnh thực hiện ESG một cách thực chất và có thể đo lường.

Sản xuất 5.0 không chỉ là công cụ giúp bắt kịp cuộc cách mạng công nghiệp, mà còn là con đường để mỗi nhà máy, mỗi doanh nghiệp xây dựng “thương hiệu xanh, nhân bản và linh hoạt”. Khi con người—công nghệ—bền vững hòa quyện, sản xuất sẽ không còn là quá trình đơn thuần tạo ra sản phẩm, mà trở thành hệ sinh thái mang giá trị cộng đồng cao, góp phần định hình một nền công nghiệp “vì con người, cho con người” và bền vững.

Nhà máy LEGO tại Bình Dương là một ví dụ điển hình về việc hiện thực hóa các nguyên tắc của Công nghiệp 5.0, kết hợp giữa công nghệ tiên tiến và yếu tố con người để hướng tới sản xuất bền vững và cá nhân hóa. Dưới đây là những điểm nổi bật:

1. Con người làm trung tâm (Human-Centric)

• Đào tạo nâng cao kỹ năng: LEGO đầu tư đào tạo 4.000 lao động Việt Nam với sự hỗ trợ của hơn 100 chuyên gia quốc tế
• Môi trường làm việc nhân văn: Thiết kế "Nhà máy Tương lai" bao gồm phòng cầu nguyện, phòng cho mẹ và bé, khu vực nghỉ ngơi, lối đi cho xe lăn, và không gian vui chơi cho trẻ em
• Gắn kết cộng đồng: Hợp tác với các tổ chức giáo dục (ví dụ: Trung tâm Giáo dục Đặc biệt Quốc gia) để triển khai chương trình LEGO Braille Bricks và "Build the Change", mang lại lợi ích cho hơn 60.000 trẻ em Việt Nam

2. Bền vững là trụ cột (Sustainability-Driven)

• Năng lượng tái tạo 100%: Mục tiêu sử dụng 100% năng lượng tái tạo từ năm 2026 thông qua: Hệ thống pin mặt trời áp mái (12.400 tấm, công suất 7.34 MWp); Trung tâm lưu trữ năng lượng bằng pin quy mô lớn đầu tiên tại Việt Nam; Hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) với nhà cung cấp năng lượng sạch
• Kinh tế tuần hoàn: Thay túi nhựa đóng gói bằng túi giấy; Mục tiêu không rác thải chôn lấp và sử dụng 33% nguyên liệu tái chế/tái tạo; Trồng 50.000 cây xanh (gấp đôi số cây bị chặt khi xây dựng); Chứng nhận LEED: Toàn bộ nhà máy đạt LEED Vàng, riêng tòa nhà văn phòng đạt LEED Bạch Kim – tiêu chuẩn cao nhất về thiết kế xanh

3. Hợp tác Người-Máy (Human-Machine Collaboration)

• Robot + Con người trong sản xuất: Dây chuyền sản xuất tự động hóa cao (ép nhựa, đóng gói) do robot đảm nhiệm, nhưng công nhân vận hành, giám sát chất lượng với độ chính xác lên đến 1/10 độ dày sợi tóc

4. Khả năng phục hồi (Resilience)

• Giảm phụ thuộc chuỗi cung ứng toàn cầu: Đặt nhà máy gần thị trường tiêu thụ chính (Đông Nam Á, Úc) để tránh rủi ro thuế quan và gián đoạn logistics.
• Thích ứng với biến đổi khí hậu: Hệ thống lưu trữ năng lượng đảm bảo vận hành liên tục ngay cả khi thiếu ánh sáng mặt trời